پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سد تنگ سرخ یک سد در دست ساخت واقع در ۳۵ کیلومتری جنوب شرق شهر یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد و در نزدیکی مرز استان فارس است که بر روی رودخانه بشار، از سرشاخه‌های رودخانه کارون قرار دارد. کلنگ زنی ساخت این سد در سال ۱۳۹۰ انجام شد و در سال ۱۳۹۶ عملیات ساخت به‌صورت جدی تر با هدف اولیه تأمین پایدار آب شرب یاسوج شروع شد.حدود ۳۶٪ از منشأ آب روان در محدوده سد تنگ سرخ از استان کهگیلویه و بویراحمد و ۷۴٪ بقیه از استان فارس سرچشمه می‌گیرد.در مجوز سازمان حفاظت محیط زیست در تیر ماه سال ۱۴۰۰ برای ساخت سد، قید شد ۲۵ متر ارتفاع سد ،کاهش یابد و همچنین نوشته شده که «این مجوز مبنی بر انتقال آب سد تنگ سرخ به شیراز نیست». به گفته مدیر کل آب منطقه‌ای کهگیلویه در سال ۱۳۹۵ با کاهش ۲۵ متری ارتفاع سد، تحقق هدف انتقال تخصیص آب استان فارس از محل سد تنگ سرخ (توسط یک تونل ۵ کیلومتری) به این استان وجود ندارد.برخی کارشناسان محیط زیست معتقدند از آنجا که رودخانه بشار از کنار پارک ملی دنا عبور می‌کند، ساخت سد تنگ سرخ بر روی این رود حیات وحش پارک ملی دنا را ظرف ۲ سال نابود خواهد کرد. همچنین نسبت به انتقال سهم استان فارس از طریق یک تونل ۵ کیلومتری که به مخزن سد دروزدن در حوضه رود کر می‌ریزد مخالف دارند.منتقدان همچنین خشک شدن دریاچه مهارلو در جنوب شیراز و احتمال وقوع توفان‌های نمک و برخاستن ذرات خطرناک و سرطان زا را از دیگر پیامدهای احداث سد تنگ سرخ بیان کرده اند.برخی دیگر از دغدغه‌مندان معتقدند این سازه در کنار گسل‌های فعال زاگرس واقع شده و نگرانی‌های جدی درباره تأثیرات آن بر ایمنی شهروندان و محیط زیست ایجاد کرده است.بر اساس چالش های مطرح شده ، مقرر گردید سازه سد از "مخزنی" به "تأخیری-مخزنی"تغییر وضعیت دهد.

می‌دانیم سه حکومت فرامنطقه‌ای فلات ایران (عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان) در جنوب ایران شکل گرفتند. به گواه آرای محققان، سهم عمده در برآمدن این حکومت‌ها با "جوامع کوچ‌رو" بوده است. در هزارۀ گذشته هم سرنوشت سلسله‌های حکومتی ایران با جوامع کوچ‌رو در هم تنیده بوده است. در واقع، تا پیش از دوران جدید، کوچ‌روی و کوچ‌نشینی بخش مهمی از حیات جوامع انسانی فلات ایران و از اقتضائات زیستن در این سرزمین بود. منطقۀ چم‌شیر بخشی از زیستگاه این‌گونه جوامع کوچ‌رو بوده و آثار زیست آن‌ها در جای‌جای آن مشهود است. همین نکته نشان می‌دهد که استقرارگاه‌های کشف‌شده در این منطقه و مطالعۀ این شیوۀ زیستن تا چه پایه اهمیت دارد و نباید از مسؤولیت مطالعۀ آن‌ها شانه خالی کرد. مدیر پیشین پروژه مطالعات باستان‌شناسی چمشیر اعلام کرد: می‌خواهند پروندۀ منطقه‌ای بکر از نظر باستان‌شناسی که می‌توانست پاسخگوی پاره‌ای از ابهام‌های تاریخی و فرهنگی این سرزمین باشد را با وضعی نامطلوب ببندند.

با ساخت سد مارون ۲ در بالادست مارون ۱ و بدون مجوز و مطالعات ارزیابی محیط زیستی و با لابیگری برخی نمایندگان استان‌های همجوار، تالاب شادگان به طور کامل خشک خواهد شد. نابودی کشاورزی و تنوع زیستی منطقه، بروز کانون‌های جدید ریزگرد و خشک شدن نخل‌های باقیمانده و در یک کلام، تکرار بحران غرب خوزستان، اینبار در شرق استان؛ بحرانی که آتش زیر خاکستر بوده با مارون ۲ تشدید شده، علاوه بر بحران‌های زیستی، امنیت ملی را نیز به خطر خواهد انداخت.

مطالعات با هدف آسیب‌شناسی زیست محیطی در سال ۱۳۸۳ آغاز و در نهایت مشخص شد که آب این سد در معرض خطر شور شدن است. برخی کارشناسان بر این باور بودند که اگر مطالعات سال ۱۳۸۳ در سال ۱۳۷۵ انجام می‌شد، چه بسا اجرای این سد تصویب نمی‌شد. چالش‌های این سد از ابتدا تا حدی زیاد بود که نه تنها برخی ساخت سد گتوند را از ابتدا اشتباه دانستند، بلکه عده‌ای از منتقدان حتی خواستار تخریب آن شده بودند.

سازمان حفاظت محیط زیست کشور بعد از 20 سال مخالفت، مجوز ساخت سد «لاسک» را داد. چراغ سبز پردیسان برای ساختن یک سد در دل جنگل‌های باستانی هیرکانی به اعتراض بالای فعالان حوزه محیط زیست و منابع طبیعی منجر شد. این فعالان می‌خواهند بدانند چرا سازمان حفاظت محیط زیست بعد از دو دهه مخالفت، با ساخت یک سد در آخرین لکه‌های سبز باقیمانده، موافقت کرده است؟

اگر سد لاسَک ساخته شود مرگ تالاب بین المللی انزلی حتمی می شود، 6 روستا زیر آب می رود و 95 هکتار از جنگل های هیرکانی 40 میلیون ساله گیلان نابود می شود، 70 گونه جانوری مهم که در منطقه وجود دارد محل زندگی خود را از دست می دهد،110 هکتار شالیزار و باغ به داخل حوضچه سد لاسک می روند، بیش از 130 هکتار شالیزار و باغ منطقه با کمبود آب مواجه می شوند، بیش از 3 کیلومتر جاده به زیر مخزن سد می رود.» این جملات ترجیع بند فعالان محیط زیست و کارشناسانی است که از یک سال قبل مخالفت هایشان برای ساخت یک سازه بتونی غول پیکر دیگر در دل منطقه ای بکر رسانه ای شده است.

اگر سد لاسَک ساخته شود مرگ تالاب بین‌المللی انزلی حتمی می‌شود، 6 روستا زیر آب می‌رود و 95 هکتار از جنگل‌های هیرکانی 40 میلیون ساله گیلان نابود می‌شود، 70 گونه جانوری مهم که در منطقه وجود دارد محل زندگی خود را از دست می‌دهد،110 هکتار شالیزار و باغ به داخل حوضچه سد لاسک می‌روند، بیش از 130 هکتار شالیزار و باغ منطقه با کمبود آب مواجه می‌شوند، بیش از 3 کیلومتر جاده به زیر مخزن سد می‌رود.» این جملات ترجیع‌بند فعالان محیط‌زیست و کارشناسانی است که از یک سال قبل مخالفت‌هایشان برای ساخت یک سازه بتونی غول‌پیکر دیگر در دل منطقه‌ای بکر رسانه‌ای شده است.

بالاخره پس از کشمکش های فراوان بین موافقان و مخالفان سد لاسک، موافقان و مافیای سدساز پیروز شد؛ مافیایی که نه تنها دغدغه جنگل وتالاب و منابع طبیعی را ندارد؛ بلکه حتی نگران خشک تر شدن مناطق کشور نیز نیست که اگر بود با نیم نگاهی به ایران خشک شده بر اثر سدسازی غیراصولی، برای ساخت سدی دیگر آنهم در مناطق جنگلی شمال ایران اینهمه اصرار نمی کرد.

سد لاسک بعد از سد شفارود دومین سد پر بحث در گیلان است. بعد از گذشت یک دهه از دریافت مصوبه هیات دولت و واگذاری عملیات به بخش خصوصی، طرح این سد به دلیل نداشتن ارزیابی‌های زیست‌محیطی بلاتکلیف مانده است. کارشناسان می‌گویند مشکلات زیست‌محیطی ساخت این سد در شهرستان شفت نه تنها نابودی چند روستا، بلکه از بین رفتن بیش از ۱۰۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی استان را به دنبال دارد. اما این فقط یک سوی ماجراست و سد لاسک خواب بدی برای تالاب انزلی هم دیده است. ‌این سد قرار است بر شریان اصلی این تالاب یعنی رودخانه پیسخان ایجاد شود و آب بر دهان نیمه خشک تالاب ببندد.

نخستین نشست خبری عیسی کلانتری، رئیس جدید سازمان حفاظت محیط زیست در سالن اجلاس این سازمان برگزار شد. در این جلسه، کلانتری ضمن تشریح سیاست های کلی خود به پرسش های خبرنگاران محیط زیست پاسخ داد؛ پاسخ هایی مثل ناتوانی سازمان در تحقق صد در صدی مطالبات زیستی و ساختار پر اشکال این سازمان، که نه تنها افق روشنی از آینده ترسیم نمی کند، بلکه نگرانی ها در مورد آینده محیط زیست را افزایش می دهد.